Özet

Amaç: Tüberküloz Kontrol Programları (TKP)’nın başarıya ulaşmasında antitüberküloz ilaç direnci önemli bir sorundur. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) güvenilir sonuçların elde edilmesi ve doğru direnç profilinin oluşturulmasında kullanılan İlaç Duyarlılık Testleri (İDT)’nin kalite güvencesinin sağlanmasını vurgulamaktadır. Bu nedenle ülkemizde yürütülen Ulusal Kontrol Programı kapsamında İDT kalite kontrol sisteminin kurulması amaçlanmıştır.

Yöntemler: 2005-2008 yılları arasında 16 gönüllü laboratuvar, iki tur şeklinde bir ön değerlendirme çalışmasına alınmıştır. Katılımcı laboratuvarlara merkezimizden, DSÖ Supranasyonel Referans Tüberküloz Laboratuvarı’ndan uygulama onayı verilen 20 adet suşu içeren panel testler gönderilmiştir.

Bulgular: Laboratuvarların bildirdikleri test sonuçları DSÖ’nün önerilerine göre bir skorlama yapılarak değerlendirilmiştir. Streptomisin (SM), izoniazid (INH), rifampisin (RIF) ve etambutol (EMB) için duyarlılık, özgüllük, yeterlilik ve tekrarlanabilirlik açısından 15 laboratuvardan sadece 1’i %100 başarı elde etmiştir. Laboratuvarlardan birinin ise SM, INH ve RIF için değerleri %100 iken, EMB değerinin ≥ %84.6 olduğu gözlenmiştir. Sadece INH ve RIF için başarı oranı 7 laboratuvarda %100, 1 laboratuvarda ≥%88.8 olarak saptanmıştır. Bir laboratuvar 1. turda INH ve RIF için ≥%60 başarı gösterirken, 2. turda ise bu oranı ≥%75’e yükseltmiştir. Bir laboratuvar ise sonuçlarını merkezimize bildirmemiştir.

Sonuçlar: İDT çalışan laboratuvarların test standardizasyonları ve verimliliklerinin ölçülmesi açısından Dış Kalite Kontrol (DKK) uygulamaları faydalıdır. Bu nedenle İDT çalışan tüm tüberküloz laboratuvarlarının DKK programlarına katılmaları kanun ya da performans uygulamaları ile zorunlu hale getirilmelidir.